ج. آسیب شناسی اقتصادی

ج. آسيبشناسي اقتصادي

اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) يكي از علل سقوط و زوال حكومتها را تبذير و هزينههاي زيانبار اقتصادي معرفي مينمايد. (1) روش اقتصادي وي براساس عدالت و حقيقت بود و جز بهحق عمل نميكرد. وي هيچگونه تبعيض و امتيازي حتي براي خود و نزديكان قائل نبود تا جاييكه چون عقيل برادر وي تقاضاي سه صاع ـ يك كيلو ـ گندم از بيتالمال كرد، حضرت امتناع ورزيد و آهني گداخته بهدست او نزديك كرد و فرمود:

اي برادر در اين مال چيزي جز آنچه به تو دادم حقي نداري، ولي صبر كن تا مالي از خودم برسد، آنگاه هرچه خواستهباشي به تو خواهم داد.

امام علي(عليه السلام) در پاسخ ايراد كساني كه رعايت مساوات در عطاياي بيتالمال را خلاف سياست ميدانستند، فرمود:

اگر اين دارايي از خودم بود بهطور يكسان در ميان شما تقسيم ميكردم تا چه رسد به اينكه اين اموال از آن خداست. آگاه باشيد كه بخشيدن مال در غير موردش تبذير و اسراف است. (2)

وقتي شريح قاضي خانهاي گران به مبلغ 80 دينار خريد، حضرت او را احضار كرده و فرمود:

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. يستدل الادبار باربع: سوء التدبير و قبح التبذير و قلة الاعتبار و كثرة الاعتذار . ( غررالحكم و دررالكلم ، ص 354)

2. لوكان المال لي لسويت بينهم فكيف و انّما المال مال اللّه و ان اعطاء المال في غير حقه تبذير و اسراف. ( نهجالبلاغه ، خطبه 126)

[174]

اي شريح، بهزودي كسي بهسراغت خواهد آمد كه نه قبالهات را نگاه ميكند و نه از شهودت ميپرسد. تو را از آن خانه بيرون ميكند و به قبر تحويل ميدهد. (1)

مهمترين اصولي كه اميرمؤمنان در سياستهاي اقتصادي دولت خود رعايت مينمود عبارت بود از: رعايت حال خراج دهندگان، همياري اقتصادي دولت و مردم، استفاده از ماليات جهت عمران و
آبادي، عدم تبعيض در اخذ ماليات، برخورد شديد با محتكران و گرانفروشان، محترم شمردن بيتالمال، رفاه و آسايش مردم و رسيدگي به طبقات پايين جامعه. ايشان همواره در مورد مستضعفاني كه هيچ چارهاي براي معاش خود ندارند توصيه ميكردند. (2)

با توجه به سيره علي(عليه السلام) و با عنايت به رهنمودهاي رهبران فكري ـ سياسي انقلاب بهاجمال مهمترين آسيبهاي اقتصادي انقلاب اسلامي ايران را ميتوان چنين معرفي كرد:

1. وابستگي اقتصادي به قدرتهاي بيگانه;

2. نداشتن برنامههاي بلندمدت و كوتاهمدت براي نيل به استقلال و توسعه اقتصادي با توجه به رشد بيرويه و نامناسب جمعيت; اين امر باعث ميشود امكانات و توانمنديهاي كشور بيآنكه راهگشاي يك اقتصاد مستقل و توسعه يافته شود در امور روزمره و زودگذر بهكار افتد و از ميان برود.

3. عدمتوجه بهبحرانهاي اقتصادي ناشي از روند توسعه يا عدم توجه بهرعايت اقشار كم درآمد در اجراي برنامههاي سازندگي و توسعه اقتصادي;

4. عدم وجود فرهنگ كار و انضباط اجتماعي و گرايش به احتكار، دلالي، گرانفروشي، قاچاق و ساير شغلهاي كاذب; (3)

5. رانت گرايي. (4)

6. جداشدن مردم از برنامههاي دولت در طرحهاي سازندگي;

7. افزايش فاصله طبقاتي، پيدايش ثروتهاي بادآورده و بيتوجهي به مستضعفان و عنايت به ثرومندان; فاصله فاحش فقير و غني و فقدان عدالت اجتماعيـاقتصادي، راه رابر كمرنگ شدن آرمانهاي انقلابي ميگشايد. فقرا در بند تأمين كمترين ميزان وسايل زندگياند و ثروتمندان در پي

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. يا شريح! اما انه سيأتيك من لاينظر في كتابك و لايسألك عن بيتك حتي يخرجك عنها شاخصا و يسلك الي قبرك خالصا. ( همان ، نامه 3)

2. ثم اللّه اللّه في الطبقة السفلي من الذين لاحيلة لهم. (همان ، نامه 53)

3. اشاره به سخنان مقام معظم رهبري.

4. رانت يعني بهره مالكانه و صاحب رانت كسي است كه درآمدهاي او از طريق انجام كار بهدست نميآيد. رانتگرايان معمولا از متن جامعه برميخيزند، به مركز قدرت نزديك ميشوند و با قانوني كردن عمل خود از امكانات متعلق به جامعه منتفع ميشوند.

[175]

اسراف و تبذير و تجمل. بنابراين، هردو گروه خود را از مسير انقلاب كنار ميكشند و دشمنان انقلاب فرصت رخنه مييابند. قرآن كريم، بهعنوان يك ضابطه كلي، اعلام ميدارد كه به هيچوجه ثروت نبايد ميان توانگران دست به دست گردد. (1)

استاد مطهري پس از تبيين عدالت اجتماعي، استقلال، آزادي و معنويت اسلامي بهعنوان سه ركن انقلاب ميگويد: سرمايهداري از آن جهت محكوم است كه در بطن خود استثمار را پرورش ميدهد. (2)

امامخميني(ره) درباره توجه به مستضعفان ميفرمايد:

جنگهاي پيامبر همهاش با اغنيا و با گردنكلفتها بود. با ثروتمندها بود. خدا نياورد آنروزي كه سياست ما و سياست مسؤولين كشور ما پشتكردن به دفاع از محرومين و روآوردن به حمايت از سرمايهداري گردد و اغنيا و ثروتمندان از اعتبار و عنايت بيشتري برخوردار بشوند. معاذالله كه اين با روش انبيا و اميرالمؤمنين و ائمه معصومين(عليهم السلام) سازگار نيست. دامن حرمت و پاك روحانيت از آن منزه است و تا ابد هم بايد منزه باشد. (3)

آن راهبر فقيد در وصيتنامه سياسي ـ الهياش نيز چنين ميفرمايد:

توجه داشته باشند كه رئيسجمهور و وكلاي مجلس از طبقهاي باشند كه محروميت و مظلوميت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده، در فكر رفاه آنان باشند، نه از سرمايهداران و زمينخواران و صدرنشينانمرفه و غرق در لذات و شهوات كه تلخي محروميت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نميتوانند بفهمند... به آنان خصوصاً مستضعفان و محرومان و ستم ديدگان كه نورچشمان ما و اولياي نعم همه هستند و جمهوري اسلامي رهاورد آنان و با فداكاريهاي آنان تحقق پيدا كرد و بقاي آن نيز مرهون خدمات آنان است، فروگذاري نكنيد.